Een goede afloop van een rouwproces is voor een ieder persoonlijk anders waardoor diegene/datgene wat er verloren is op een andere manier aanwezig kan zijn in het leven.

Rouwen zegt Worden houdt in dat er taken zijn, met andere woorden het vraagt om arbeid. Ook een reden van het niet goed verwerken van de rouw is de aandacht die de omgeving hierin (niet) heeft. Zoals verwoord spelen gevoelens een belangrijke rol bij rouwen. Wanneer gevoelens weggestopt worden raken ze onderdrukt of misvormd. De omgeving en belangrijke anderen spelen bij het rouwproces een grote rol. Onderstaande kan tot grote steun zijn!

• Gebed
• Emoties en gedragingen accepteren
• Voorzichtig zijn met ongevraagd advies
• Goedbedoelde maar niet helpende troost
• Initiatief nemen en concrete afspraken maken
• Luisteren, steun bieden en er zijn
• Praktische hulp bieden
• Niet te snel denken ‘diegene is wel uitgerouwd…’
• Geen contact uit de weg gaan
• Afleiden om pijn te besparen helpt niet

Rouwen is geen ziekte, het is normaal en is niet over na enkele weken. Er zijn voor de rouwenden is tot grote steun!

Soms is er sprake van “gestagneerde of opgeschorte” rouw waardoor hulpverlening gewenst is.

Er zijn meerdere oorzaken aan te wijzen waarvan we er enkele noemen. Doordat mensen geen kans hebben gekregen om te rouwen door welke oorzaak dan ook. Dat kan zijn dat er geen aandacht aan geschonken werd of in stilzwijgen werd gehuld. Dit is te merken doordat men zich machteloos voelt met het verdriet om te gaan. Dat wanneer er teruggedacht wordt aan het verlies nog steeds dezelfde lichamelijke verschijnselen ervaart zoals het verstikkende gevoel op de borst of het intense huilen en er nog steeds het gevoel ervaren wordt geen houvast te hebben. Het nog steeds lastig is te investeren in nieuwe relaties en het leven wat de pijn kan verzachten. Wanneer er hulp gevraagd wordt in de hulpverlening zal het doel zijn om met onderstaande om te kunnen gaan. Hoewel het duidelijk is dat na een ernstig verlies het leven nooit meer zal worden als voorheen.

Toch bestaat de mogelijkheid om weer gelukkig te worden en het leven nieuwe zin te geven. Doordat in de hulpverlening aandacht besteed wordt om over het verlies heen te groeien en nieuwe levenservaringen op te doen. Na het traject zal iemand zich de meeste momenten in het leven  goed voelen en weer kunnen genieten van de dagelijkse dingen. Dat zal niet makkelijk zijn toch is er de mogelijkheid om de problemen die zich in het leven voordoen weer aan te gaan. Door al deze ervaringen, het kunnen benoemen en uiten van de gevoelens kan men leren beter om te gaan met het verlies. Waardoor het iemand niet meer zo in beslag zal nemen. Rouwen kan helpen om een nieuw en voldoening gevend leven te krijgen.

 

Zoals hierboven al blijkt rouwen mensen nooit op dezelfde manier en is er duidelijk verschil tussen mannen en vrouwen. Met name de manier waarop mannen en vrouwen met hun verdriet omgaan ligt anders. Net als de vrouwen ervaren mannen een verlies en hebben zij ook dezelfde behoeften en gevoelens, echter zij ervaren en uiten deze veelal anders. Waar vrouwen praten over gevoelens doen mannen dit minder. Opvoedingspatronen spelen hierin een grote rol maar ook de verwachtingen in de samenleving t.o.v. man en vrouw. Hebben mannen geleerd om hun gevoelens niet te uiten, (je bent al groot dan huil je toch niet).

Mannen reageren veelal hun gevoelens af op hun werk of andere activiteiten in plaats van deze te bespreken.

Mannen hebben vaker moeite om dicht naast de ander te gaan staan met hun emoties en ze zo passende steun te bieden. Veelal is dit uit zorg: ze denkt er nu net niet aan laat ik mijn mond maar houden en het niet aanwakkeren. Mannen denken meer analytisch en gericht op het oplossen van problemen. De behoefte van vrouwen ligt in het uiten en delen. Mannen voelen wel degelijk verdriet maar richten zich op andere dingen dan vrouwen. Zij hebben het meer onder controle en zoeken minder steun bij anderen. Zij zijn meer gericht op de toekomst terwijl vrouwen graag steun zoeken en erkenning van hun verdriet in het hier en nu bij anderen. Hoe de gevoelens ook geuit worden, ook al is het anders bij mannen en vrouwen, het is een normaal proces. Mannen hoeven zich niet te uiten als vrouwen en ook niet andersom. Voor vrouwen is het belangrijk om te weten dat mannen anders rouwen dan zijzelf veelal door werken en lichamelijke inspanning. Deze verschillen tussen mannen en vrouwen is echter niet een voldongen feit. Andersom zal ook voorkomen dat mannen hun gevoelens uiten door erover te praten en te huilen en dat vrouwen het in zichzelf houden. Zoals al aangegeven rouwen geen twee mensen hetzelfde.

 

Voltooiing van het rouwproces

Wanneer is het rouwproces voltooid. Worden zegt wanneer de vier genoemde rouwtaken zijn vervuld. Het is onmogelijk om aan te geven hoelang een rouwproces duurt. Dit is afhankelijk van allerlei factoren, hoe was de relatie met de degene/datgene die/wat men heeft verloren. Hoe is je verwerkingsproces gegaan, wat zijn de omstandigheden zoals de manier waarop het gebeurde, hoe dat werd meegedeeld en wat iemand heeft kunnen doen voor het verlies.

Wat belangrijk is bij de verwerking is de manier waarop er teruggedacht kan worden en dat niet meer de intense pijn ervaren wordt, hoewel de pijn van het verlies een leven lang gevoeld kan worden. We spreken van een voltooid” proces wanneer het gebeurde is “geïntegreerd en niet “vergeten”. Door te proberen te vergeten troost je jezelf niet en ontken je je verdriet. Het doorlopen hebben van het rouwproces kun je ook merken wanneer het weer mogelijk is te investeren in het leven en nieuwe relaties.

Rouwtaak 1

Taak 1 is het aanvaarden van de realiteit van het verlies, van het ongeloof, het niet kunnen beseffen van deze gebeurtenis. Het is zo onwerkelijk: veder is er NIET meer. Zijn plaats wordt niet meer gevonden…

Deze realiteit ondergaan, accepteren, is de eerste taak. De menselijke geest verdringt het in eerste instantie, dit is een soort natuurlijke bescherming, omdat de werkelijkheid te erg is om te bevatten.

Waar het om gaat is een VERSTANDELIJK WETEN, maar ook een EMOTIONEEL BESEFFEN…..

Weten doe je het wel, maar het emotionele besef dringt pas langzaam door tot de geest. Mijn vader vertelde, dat toen zijn vader overleed, hij het zo bizar vond dat alles gewoon door ging. Uit het raam van ziekenhuis kijkend zag hij auto’s, trams, bussen, mensen, het LEVEN….. dat terwijl zijn vader net uit het leven, van de tijd in de eeuwigheid was gegaan.

Dit ten volle emotioneel gaan beseffen is de eerste rouwtaak die de rouwende krijgt te verduren. Hier komen allerhande emoties bij kijken, dat brengt ons bij de tweede rouwtaak:

 

Rouwtaak 2

Het doorleven van de pijn en het verdriet! De taak die we hebben is de doorleving van de pijn en het verdriet. Met andere woorden: je moet er doorheen.

De drinkbeker van verdriet en smart zal moeten worden leeggedronken. Het is onherroepelijk, je kan hem niet laten staan.

Hierbij komen veel emoties kijken:

Boosheid: dat dit mij nu moet overkomen!! De boosheid kan zich ook richten op God: als U dan bestaat, waarom dan dit?! Is een veelgehoorde klacht.

Boosheid is een emotie, die net als de andere emoties een plaats verdiend. Wanneer we onze boosheid miskennen, miskennen we een deel van onze emoties, en daarmee een deel van onszelf.

De plaats van onze boosheid in combinatie met het gereformeerde belijden kan soms vragen oproepen zoals hierboven weergegeven: mag je boos zijn, wat als mijn boosheid zich inderdaad richt op God? Hoe moet ik hier mee omgaan? Dit is niet in een paar zinnen uit te leggen en op te lossen. Wij adviseren u in zo’n geval om pastorale hulp in te schakelen.

Angst is een volgende emotie. Angst kan ontstaan voor een bepaalde ziekte, het verkeer o.i.d. Wat als het weer gebeurd? Ook bij kinderen zien we dit terug. Kinderen die een ouder verloren, zijn een stuk van hun veiligheid kwijt. Als mijn mama dit zomaar kan overkomen, waarom dan mijn papa niet?

Wellicht herkent u dit als volwassene. Belangrijk is om de angst er enerzijds te laten zijn, en om anderzijds reële en helpende gedachten over die angst te vormen. Het is bijvoorbeeld niet reëel om te denken dat dit zelfde nu ook mij overkomt.

Ook schuld kan een plaats hebben tijdens het proces. Had ik maar dit, had ik maar zus of zo. Als ik die borrelnoot niet had gegeven, was mijn kind niet gestikt! Als ik nu zelf met de fiets was gegaan, dan had mijn vrouw niet dat auto-ongeluk gehad. Als als als…….

Het is goed  om te beseffen dat wij het hier, in dit leven, zelf niet voor het zeggen hebben. De verantwoordelijkheid zou ondragelijk zijn. Wij weten echter dat de Heere het leven leidt, en dat Hij alle dingen bestuurt, in Zijn voorzienigheid.

Nuancering:

Niet altijd is er sprake van deze heftige emoties. Dit kan zijn als ouders op hoge leeftijd overlijden, als het de weg van alle vlees is. Zeker als een betere toekomst wachtte, kan er vrede zijn met de situatie.

Ten slotte is het goed om op te merken dat rouw, emoties, persoonlijk van aard zijn. Ieder mens ervaart dit op zijn eigen manier, we kunnen dus geen vaste maatstaven hierop los laten.

 

Rouwtaak 3

Dan, nadat alle plechtigheden achter de rug zijn, is daar een lege plaats. Dit wordt pijnlijk ondervonden, soms in de kleinste dingen.

Hij was altijd degene die de schoenen poetste, en daarvoor zorgde. Nu is hij er niet meer en moet ik dit zelf doen.

Zij deed de financiën, nu moet ik dit allemaal zelf in de gaten houden.

Wat te denken van bijvoorbeeld een volkstuin, regelen van de dingen buitenshuis,  vakanties enz.? Sommige dingen kunnen niet meer aan de hand worden gehouden en moeten wellicht worden verkocht. Dit is ook onderdeel van het rouwproces.

Daarbij is er sprake van een verandering in de identiteit. Burgerlijke staat: gehuwd, nee niet meer gehuwd maar WEDUWNAAR. Hoe aangrijpend om dat te beseffen. Van kind tot WEES.

Als achterblijvende moet je de dingen alleen gaan doen. Alleen verjaarsvisites aflopen, alleen de boodschappen doen enz.

Het toekomstperspectief veranderd danig, zeker bij overlijden op jonge leeftijd. Waar eerst wellicht nog plannen waren, is dit nu totaal anders. ‘We zouden samen van ons pensioen gaan “genieten” in een fijn  appartementje; nu is de aardigheid eraf…’

Alleen…

 

Rouwtaak 4

Het is belangrijk, om op gegeven moment als daar genoeg ruimte is geweest voor rouw, en de eerste drie rouwtaken zijn doorwerkt, om de draad van het leven weer op te pakken. Mensen die blijven hangen in een eerdere rouwtaak, halverwege het proces, kunnen hiermee enorm vastlopen en in een sociaal isolement terecht komen. Daarom adviseren wij om voor zover mogelijk weer naar buiten te gaan, de kerk en kerkelijke activiteiten te bezoeken enz.

Daarbij moet de overledene emotioneel een plaats krijgen. Sommige mensen blijven vasthouden aan de overledene. Zoals die familie die een slaapkamer had ingericht voor hun dochter, haar jas nog altijd aan de kapstok hing en waarvoor de tafel werd gedekt iedere avond. Op deze manier is afscheid nemen niet mogelijk.

Natuurlijk mag en moet er wellicht zelfs ruimte zijn voor herdenken: een foto aan de muur, een breiwerkje van ma waaraan ze bezig was en wat je bewaard. Bedenk echter altijd: hoe gezond is dit of dat, en geef ik nuchter een emotionele plaats aan de overledene?

Bij elk voorbeeld in de Bijbel waar iemand overlijdt, zien we dat er een periode van rouw is. Deze wordt echter ook bewust beëindigd met een ‘en toen de rouwtijd over was…’. Rouwen is een normaal proces, voor een bepaalde periode, maar kent wel een eind. En dan verder… ………………….Hoe?

Waar anders halen we de kracht om te troosten vandaan, als we zelf niet getroost worden door de Grote Trooster. De Heere ziet om naar de treurenden. Maar tegelijkertijd vraagt Hij ook van óns om onderling om te zien naar elkaar, dus óók naar de treurenden.

Er alleen voor staan:

Rouwende staat er al snel alleen voor. Veelal worden ze geconfronteerd met allerlei opmerkingen als:

-ben je er nog niet overheen

-je verdriet moet nu maar eens over zijn

-als het eerste jaar maar voorbij is

-je zult zien dat je je beter voelt als alle verjaardagen en feestdagen een keer geweest zijn

-je moet leuke dingen gaan doen, dan wordt je aandacht afgeleid; dan slijt het vanzelf.

Dergelijke opmerkingen kunnen we overboord gooien. Het is onzin om te denken dat je na een jaar het verwerkt zou hebben. Na een jaar wordt het gemis juist akelig duidelijker. Er is geen ideaal rouwproces. En er bestaat zeker geen standaardduur voor een rouwproces. Hoe belangrijker het verlies, hoe dieper de pijn. Ieder moet zijn verlies op zijn eigen manier verwerken. Het moet passen bij het verdriet en de manier van leven. Het is onmogelijk om te zeggen hoe iemand moet rouwen. Wel kunnen we mensen helpen hierbij.

De pijn van het verlies van wat is geweest, zet het rouwproces in .Dat het inhoudelijke verloop van een rouwproces verschilt per persoon maakt onderstaande beschrijving duidelijk.

Thirza is een jongen vrouw die veel heeft meegemaakt in haar leven. Door een auto-ongeval verloor zij 16 jaar geleden haar hele gezin.

16 jaar geleden heb ik bij een auto-ongeval mijn beide ouders en 2 zussen verloren. Daardoor bleef ik als enige van ons gezin achter. Zelf overleefde ik het ongeval en kwam ik 16 jaar geleden in een rouwproces terecht. Ik was 11 jaar en wilde van rouwen weinig weten, moest van mezelf sterk zijn en doorgaan.

Dat heb ik dan ook gedaan, verschillende keren heb ik hulp gehad maar altijd van korte duur want ik

loste het zelf wel op. Dat heb ik jaren volgehouden, door positief te zijn, altijd dankbaar te zijn met wat ik van de Heere kreeg. Ik ben getrouwd met een hele lieve en zorgzame man die mij in alles steunt, ik heb fijne schoonouders/familie en heb 2 hele lieve en gezonde kinderen.

Daar ben ik de Heere tot op deze dag zeer dankbaar voor en ook hoe Hij mij overal doorheen hielp. Maar 2 jaar geleden ging het niet meer, het liefst wilde ik hele dagen slapen. Dan had ik vreselijke dromen en zag overdag niets meer zitten.

Toen hebben mijn man en ik besloten dat het tijd werd om te gaan onderzoeken wat er mis was.

En zo kwamen wij terecht bij praktijk den Uijl. Zij hebben door al de gesprekken mij geleerd dat rouwen mag. Dat je niet altijd vrolijk en blij hoeft te zijn, maar dat er ook zeker plaats mag zijn voor verdriet en gemis. Natuurlijk had ik dat ook in het verleden maar dat deelde ik nooit met iemand, niemand mocht zien dat ik verdriet had. Nu, na 2 jaar durf ik gewoon te zeggen als het even niet gaat of dat je, je alleen voelt of verdrietig. Ook het geloof in de Heere en het gebed zijn dingen wat we nooit moeten vergeten als het om rouwen gaat,  wie kan er beter troosten dan Christus zelf? Daarbij heeft Hij mensen geschapen met de gaven om ons te helpen bij een rouwproces. Ik heb geleerd dat rouwen mag. Ook zoveel jaren later. Ik heb geleerd mezelf de tijd te gunnen om te rouwen. Eerlijk te zijn tegenover mezelf en degene die om mij heen staan. Er zijn momenten dat het even niet gaat, dat ik hen mis en het leven wat ik had. Dan pak ik een foto en huil………… zet ik die cd op waar ik zoveel herinneringen aan koester en mag ik verdrietig zijn. Ik heb geleerd te praten met

Praat met je man, vrouw vriend of vriendin over jou gevoelens laat ze diep van binnen kijken.

Dat geeft rust en door uiting te geven aan je gevoelens van rouw geef je het een plaats in je leven en in die van de ander!

Het perfecte rouwproces bestaat niet. Er zijn geen regels, handleiding of iets anders hoe het moet. Wel allerlei opvattingen hoe we verwerken horen te doen. Rouwen doet iedereen op zijn eigen manier. De een door veel te praten, de ander door te schrijven, weer een ander door bezig te zijn.

De Bijbel spreekt in vele bewoordingen over rouw. De emoties verdriet en wanhoop worden daarbij vaak genoemd. Emoties mogen er zijn en mogen worden geuit. Ook de Heere Jezus heeft verdriet wanneer Zijn goede vriend Lazarus is gestorven.
Emoties mogen dus, moeten misschien wel. Wanneer we alle emoties inslikken dan worden we ziek. Wanneer we net doen of er niets aan de hand is dan is dat ook niet helpend. In de praktijk zien we ook een teveel aan emoties of ontkennen van het verlies. Deze mensen kunnen verzanden in een depressie en missen de mogelijkheid om hun leven weer op te pakken.
Wanneer er sprake is van ernstig rouw is het raadzaam professionele hulp te zoeken.

Zoals bij iedere rouw is het nodig om verdriet te begrenzen. Dat houdt in dat je jezelf structuur gaat bieden: eten, drinken, slapen en bewegen. Wanneer het verdriet gaat overheersen dan wijken de verantwoordelijkheden. Dit kan ten koste gaan van jezelf, je man en kinderen. Structuur en al gaande dat het langer duurt het oppakken van de dagelijkse dingen helpen bij de verwerking.